Kıl Dönmesi Tedavisi: Doğru Yaklaşım İçin Bilmeniz Gerekenler

Kıl Dönmesi Nedir?

Halk arasında yaygın bilinenin aksine aslında dönen bir kıl yoktur yani kalçaların arasında çıkan tüylerin geri dönüp deri altında büyümesi, ilerlemesi değildir. Ense, sırt omuz bölgesinden dökülen kıllar, elbise tozu, deri döküntüsü gibi cisimlerin deriyi delip deri altında kist oluşturması durumudur. Kabul gören doğru görüş budur çünkü ameliyatla alınan kistin içeriği mikroskopla incelendiğinde çıkan materyallerin deri döküntüsü, elbise tozu ve vücudun üst kısımlarından dökülen kıllar olduğu görülmüştür.

Kıl Dönmesi Neden ve Nasıl Olur?

Adından da anlaşılacağı üzere en büyük sebep kıldır. Kafanın arka kısmı, boyun, omuz ve sırttan dökülen kıl, tüy, deri döküntüleri ve elbise tozu gibi yabancı cisimlerin deriyi delip deri altına giri burada yumak oluşturması sonucu olur.

Kılın deriyi nasıl delip içeri girdiği konusunda çeşitli teoriler vardır, bu teorilerden en çok kabul göreni şöyledir; yukarı kısımdan dökülen kıllar kalçaların arasına gelip sıkışır, yürürken kalçaların birbirine sürtünmesi sırasında aradaki kıl matkap ucu gibi bir fonksiyon kazanır ve matkabın demiri deldiği gibi deriyi deler ve deri altına girer.

Bir kıl girince orada bir delik oluşur ve delikten başka cisimler de girmeye devam eder. Vücut bu cisimleri yabancı cisim olarak kabul eder ve zarar görmemek için bunları bir kapsül ile çevreler, işte oluşan bu içi dolu kapsüle kist, tam adıyla sakral kist veya kist dermoid sakral denir.

Pilonidal Sinüs Belirtileri Nelerdir, Kıl Dönmesi Nasıl Anlaşılır?

Hastaların önemli bir kısmı hastalıklarının farkında bile değildir çünkü genellikle ciddi belirti vermez. Askeri kışlada yapılan bir istatistikte şöyle bir sonuca varılmış; yapılan rutin sağlık muayenesinde kıl dönmesi hastalığı tespit edilen kişilerin % 70 i hastalıklarının farkında bile olmadığı görülmüştür.

Kıl Dönmesi Belirtileri Şunlardır;

• Kuyruk sokumunda delik veya delikler
• Kuyruk sokumunda akıntı veya kanlı akıntı
• Kuyruk sokumunda şişlik, genellikle badem şeklindedir
• Otururken ağrı
• Kalçaların arasında kaşıntı
• Deri altına girmekte olan kıllar

Nedenleri Nelerdir?

Kıl dönmesinin, kesin nedeni tam olarak bilinmese de, hormon değişiklikleri ve uzun süre oturmanın neden olduğu sürtünmenin başlıca tetikleyici faktörler olduğu düşünülmektedir. Bu sürtünme, kılın cilt altında büyümesine yol açabilir; bu durumda, vücut bu kılı yabancı bir madde olarak algılayarak bağışıklık sistemi tepkisi gösterir. Bu tepki, enfeksiyon riskini artırır.

Bazı araştırmacılar, pilonidal kistlerin genetik nedenlerle doğuştan var olabileceğini savunmaktadır.

Kıl dönmesi risk faktörleri şunlar olabilir:

• Obezite
• Aile geçmişinde kıl dönmesi öyküsü
• Uzun süre oturma
• Bölgesel travma (enfeksiyon riskini artırabilir)
• Hareketsiz bir yaşam tarzı
• Hijyen eksikliği
• Aşırı terleme
• Ata binme veya bisiklet sürme gibi aktiviteler.

Kıl Dönmesi Nerelerde Olur?

Buraya kadar yazılanlar kıl dönmesi hastalığının % 99 dan fazla kısmını oluşturan kuyruk sokumundakini tarif etmektedir. Kuyruk sokumu dışında şu bölgelerde de görülebilir;

Göbekte Kıl Dönmesi

Göbek etrafı ve üst kısımdan dökülen kıllar göbek çukurunun helezon şeklindeki yapısı sayesinde göbek çukurunun derinliklerine ilerler,i zamanla giderek artar ve mikrop bulaşması sonucu iltihap veya apse gelişir. Tedavisinde göbek çukurunun derinlemesine temizlenmesi genellikle yeterli olmaktadır.

Parmak Araları

Çok seyrek görülür, kuaförlerde görülen bir meslek hastalığıdır, saçı keserken saç telleri deriyi delip deri altına girer.

Bacakta Kıl Dönmesi

Aslında burada görülen batık denilen bir hastalıktır, bacaklarda ağda sonrası sivilce gibi rahatsızlıklardır, kılın ucunun deri dışına çıkmasıyla düzelir. Ek tedavi genellikle gerekmez.

Koltuk Altında Kıl Dönmesi

Koltuk altında görülen de farklı bir hastalıktır, Türkçede köpek memesi denilen hidradenitis süpürativa denir. Kıl dibi iltihabının zamanla tekrarlaması sonucu daha ciddi düzeylere gelmesidir. Geniş alana yayıldığında cerrahi olarak o bölge çıkarılır ama kuyruk sokumundakinden çok farklı bir cerrahi işlem uygulanır.

Kuyruk Sokumunda Kıl Dönmesi Nasıl Geçer?

Kendiliğinden düzelmez, ilaçla iyileşmez, lazer epilasyon yapmak iyileşmeye katkı sağlamaz. Derinin altında birikmiş olan cisimlerin oradan uzaklaştırması şeklinde tedavi edilir. Bu kistin yani kıl yumağının yok edilmesinin çeşitli yöntemleri vardır, yıllar içerisinde 15 den fazla yöntem tarif edilmiştir. Çok çeşitli ameliyatla ve lazerle tedavi etmek mümkündür.

Kıl Dönmesi Apsesi Nasıl Boşaltılır?

Sinüsün zarı yırtılırsa içeriğindeki kıllar dokuya karışır, doku salgı yaparak burada sıvı birikmesine neden olur. Biriken bu sıvıya mikrop bulaştığında iltihaplanır, iltihap akamadığında deri altında rahat beslenebileceği içeriği olması ve sıcak olması sebebiyle apse hızla büyür. Bu süre boyunca giderek artan bir ağrı başlar ve dayanılmaz düzeylere gelir.

Mikropların boşaltılması son derece koladır ve dakikalar içinde boşaltılabilir. Bölgesel uyuşturucu yapılarak kesilecek alan uyuşturulur. Birkaç dakika bekledikten sonra neşterle 2 cm kadar açılır. Açıldığı anda basınçla cerahat boşalır, cerahat boşaldığı anda hasta ciddi düzeyde rahatlar.

Drenaj yani boşaltma işlemi bitince açılan deliğe erken kapanmayı engelleyecek meş denilen bir cisim dren amacıyla konur.

Sonraki günlerde pansumanla takip edilebilir veya banyo yapılabilir, takip doktordan doktora değişmektedir.

Kıl Dönmesi İçin Hangi Bölüme Gidilir?

Genel cerrahi bölümünün tedavi ettiği hastalıklardandır. Genel cerrahinin yan branşı olan proktoloji bölümü uzmanları bu konuda daha tecrübelidir çünkü sadece bu bölge hastalıklarıyla ilgilenirler.
Hastalar bazen kuyruk sokumu akıntısı sebebiyle ortopedi bölümüne, kuyruk sokumunda kaşıntı şikayeti için cildiye bölümüne giderler ama bu branşlar tedavisini bilmez, tedavi için genel cerrahi bölümüne sevk eder.

Kıl Dönmesi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Dışarıdan uygulanan kremler veya ağızdan alınan ilaçlarla tedavi edilemez. Bitkisel kür veya bitkisel ilaçlarla asla tedavi edilemez. Tedavinin özü deri atındaki kılların deri altından uzaklaştırılarak kılsız hale getirilmesidir, yine tekrarını engellemek için hastalığın nedeni olan kıl giriş deliklerinin de yok edilmesi gerekir.

Kesin tedavi için bir çok yöntem geliştirilmiştir.

Ameliyatsız Yöntemler Nelerdir?

Lazerle Kıl Dönmesi Tedavisi

Deri altındaki kıl yumağı çok küçük pense benzeri aletlerle temizlenir, sinüsün içi temizlendikten sonra, 2 mm çapındaki lazer probu boşluğun içine sokulur ve lazer ışığı verilir. Isı taşıyan lazer ışığı sinüs içinde kıl kırıntıları varsa onları da yakar. Daha sonra kıl giriş delikleri yine aynı şekilde lazerle yakılır. Öncesi akıntı varsa akıntının geldiği kanal (fistül) içeriden yakılarak kapatılır. Küçük cerrahi işlemler olsa da ameliyatsız tedaviler sınıfına sokulur.

Kıl Dönmesi Fenol Tedavisi

Aslında kesin tedavi değil daha çok geçici rahatlama amacıyla yapılır, bunu çürük dişi ağrıyan kişinin ağrı kesici almasına benzetebiliriz. Fenol (Formik asit ile aynı yapıya sahiptir) çok yakıcı bir kimyasal maddedir. Ciddi zehirleyici etkisi olduğu için dikkatli kullanılmalıdır. Ağır kokuludur.

Kıl giriş delikleri ve sinüs kaldığı için tekrar etme ihtimali yüksektir, bazı yayınlarda hastaların % 70 i zaman içinde yeniden ameliyat olmak zorunda kalmaktadır.

Gümüşle Kıl Dönmesi Tedavisi

Fenol gibi ciddi yakıcı bir kimyasal maddedir. Uygulandığı alanı yakar. Sinüsün içine sıkılarak içerdeki kıllar yakılmaya çalışılır.  Uygulaması, sonuçları aynı fenol gibidir, fenolden farklı olarak kokusuzdur ama uygulama esnasında bulaştığı her yeri siyaha boyar, oluşan siyahlık haftalarca kalacağı için görünen yerlere bulaştırmamaya çalışılmalıdır.

Kıl Dönmesi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Çok sayıda ameliyat yöntemi tarif edilmiştir. Bu güne kadar tarif edilmiş ve bir çoğu hala yapılmakta olan 4 farklı çağdaş ameliyat, 10 farklı klasik ameliyat vardır. Çağdaş ve klasik yöntemler yapılışları farklı olduğu gibi isim olarak da farklıdırlar.

Kıl Dönmesi Ameliyatları

Çağdaş Kıl Dönmesi Ameliyatları

Yöntemleri kısaca öyle özetleyebiliriz.

Mikro Sinüsektomi Yöntemi

2009 yılında İdea Klinik doktorlarından Op. Dr. Atilla KAYA ve ekibi tarafından geliştirilmiş, hastalar tarafından tercih edilen bir yöntem olması sayesinde doktorlar arasında giderek yaygınlaşmıştır.

Sinüs ve hastalığın nedeni olan kıl giriş delikleri olabilecek en küçük deri kesilerek (1-2 cm) alınır ve açık yer estetik dikişlerle kapatılır. Deliklerin sayısı fazlaysa tek büyük yeri kesmek yerine 2-3 küçük kesikle işlem yapılır. Mikro sinüsektomi yönteminde narkoz gerekmez, 1-2 cm lik yeri uyuşturmak yeterlidir.

Pit Picking Yöntemi

Giriş delikleri küçük kesiklerle ayrı ayrı alınır, bu açıklıklardan sinüs temizlenir. Genel anestezi gerekmez, bölgesel uyuşturucuyla ofis şartlarında yapılabilir.

Sinüsotomi Yöntemi

Çam Sakura Hastanesi doktorlarından Op. Dr. Nizam KURTDERE tarafından tarif edilmiştir. Çok yaygınlaşmamıştır. Kıl giriş delikleri küçük dermal punch ile alınır, bu deliklerden küçük çelik fırçalarla kanallar ve sinüs temizlenir.

Bacom procedure

Mikro sinüsektomi yöntemine benzer ama çok delik varsa kesik çok büyük yapılır bu sebeple narkoza ihtiyaç duyulabilir. İstirahat süresi diğer üç yönteme göre uzundur.

Çağdaş tedavi yöntemlerinin klasik ameliyatlara bir çok üstünlüğü vardır, bu üstünlükler;

• Narkoz gerekmez.
• İşlem esnasında ve sonrasında ağrı minimaldir.
• Aynı gün işe, sosyal yaşama dönülebilir.
• İstirahat gerekmez.
• Yatış pozisyonu gerekmez.
• Fark edilir iz kalmaz.
• Pansuman, yara bakımı gerekmez.
• Hastane ortamına ihtiyaç duyulmaz, klinik ortamında yapılabilir.
• Dren konmaz.
• Genellikle görünür dikiş olmaz.
• Yatış pozisyonu önerilmez.
• Kanama, iltihaplanma gibi sorunlar seyrektir, yara küçük olduğu için sorun olmadan düzelir.

Klasik Kıl Dönmesi Ameliyatları

Ortak özellikleri hastalık başlangıçta olsa, orta düzeyde de olsa ilerlemişte olsa el ayası kadar büyük bir parça çıkarılır. Oluşan geniş yara açık bırakılır veya çeşitli şekillerde kapatılır.

10 dan fazla yöntem tarif edilmiştir. En fazla flap yöntemi denilen deri kaydırma yöntemi vardır (2), kaydırılan deri şekline göre limberg flap, romboid flap, W-Y flap, oval flap, D flap gibi türleri vardır.

Flap yöntemleri dışında

• Açık bırakma (3)
• Yarı açık (marsüpializasyon)
• Primer kapatma (3)

Yöntemleri de uygulanmaktadır.

Klasik yöntemleri çağdaş yöntemlere tek üstünlüğü çok ilerlemiş kıl dönmelerinde de uygulanabilir ancak buna karşın şu olumsuzlukları vardır;

• Narkoz gerekir
• İşlem esnasında ve sonrasında ağrı ciddidir
• 1 ay kadar işe dönülemez
• 10 – 15 gün yatak istirahatı gerekir
• Belirgin iz kalır, özellikle kadınlar için rahatsız edici Z harfi şeklinde iz flap yönteminde kalır
• 2 hafta pansuman gerekir
• Hastanede yapılabilir
• Dren konur
• Çok sayıda dikiş olur
• Yüzüstü yatış önerilir
• Yaranın iltihaplanması, dikişlerin açılması gibi sorunlar yaşanır ve iyileşme süresi çok uzar.
• Klasik yöntemler arasında en başarılısı Karydakis flaptir (4).

Kıl Dönmesi Ameliyatında İz Kalır mı?

Çağdaş yöntemlerde fark edilir iz kalmaz ama uygulanan ameliyata göre çok değişik iz kalır. Primer kapatmada 10 – 12 cm uzunluğunda balık kılçığı gibi iz kalır.

Açık bırakma yönteminde el ayası kadar yara izi kalır.

Flap yöntemlerinde bir bacağı 7-9 cm uzunluğunda Z harfi şeklinde ya da N harfi şeklinde abartılı iz kalır.
İzle kalıcıdır, ömür boyu aynı şekilde kalır.

Genital Bölgede Kıl Dönmesi Nasıl Geçer?

Genital bölgedekiler sınıf olarak farklıdır, kıl dönmesi değil batıktır. En sık sebebi kılların alınma şeklidir, özellikle ağda yapılması gibi kıllar kökten alındığında batığa neden olur. Bacaklardaki batıklar ciddi sıkıntı yaratmadan kendiliğinden düzelirken kasık bölgesi ve genital bölgedeki fronkülit denilen kıl dibi iltihapları bazen iltihabın ilerlemesiyle granülom denilen ur gibi şişliğe neden olur. Bu ur gibi şişlik zaman zaman apseye dönüşür ve ağrılı, daha büyük şişlik ortaya çıkar.

Bu bölge batıklarından kaynaklanan bu tür şişlikler ancak ameliyatla alınır.

Kuyruk Sokumuna Lazer Epilasyon

Kıl dönmesinin epilasyonla önlenebileceği düşüncesiyle yapılır ama bölge kıllarıyla ilgili bir hastalık olmadığı için epilasyon yaptırmak çok anlamlı değildir ancak kuyruk sokumunun lazer epilasyonla kıllardan arındırılması bölgeye dökülen kılların orada takılmadan düşmesini ve bölgenin rahat temizlenmesini sağlar bu sayede tekrarın engellenmesinde kısmen yardımcı olur. (5)

Kıl Dönmesi Nerede Olur?

Kıl dönmesi, genellikle erkeklerde görülen bir cilt rahatsızlığıdır ve sıklıkla kuyruk sokumu bölgesinde ortaya çıkar. Bu rahatsızlık, vücudun farklı bölgelerinden (örneğin sırt, ense, saç derisi) dökülen tüy ve kılların derinin altındaki gözeneklere veya boşluklara saplanması ve bu bölgelerde birikerek kistik bir oluşum oluşturması sonucunda meydana gelir.

Kıl dönmesinin vücudumuzda en yaygın olarak görüldüğü bölge, iki kalça arasındaki “intergluteal oluk” olarak bilinen kuyruk sokumudur. Vakaların neredeyse tamamı kuyruk sokumu bölgesinde ortaya çıkar. Nadiren, bu soruna göbek deliği bölgesinde rastlanabilir, ancak bu durum enderdir. Ayrıca, kıl dönmesi nadiren yüz, kasık bölgesi, parmaklar ve koltuk altı gibi diğer bölgelerde de görülebilir.

Bacakta Kıl Dönmesi Olur mu?

Özellikle erkekler arasında sıkça rastlanan bir sağlık sorunu olan kıl dönmesi, genellikle kalça ve kuyruk kısmında meydana gelir. Çok nadir bir durumda göbek bölgesinde veya saç kesimi yapan berberlerin ellerinde de görülebilir. Diğer vücut bölgelerinde ortaya çıkan benzer sorun, kıl batması olarak adlandırılır.

Kıl dönmesi genellikle erkeklerde görülürken, kıl batması sorunu özellikle kadınlar arasında yaygındır. Kıl batmasının temel nedenlerinden biri, kadınların kökten kıl alma yöntemleri, özellikle ağda kullanmalarıdır. Kıl köküyle birlikte alındığında, çıkmaya çalışan yeni kıl yolu bulamayarak cilt altında batığa neden olur. Kıl batmasını önlemek için, kıl alma işlemlerinin kökten değil yüzeyden gerçekleştirilmesi tavsiye edilir.

Kıl batması ile kıl dönmesi arasındaki önemli farklardan biri, kıl batmasının cilt yüzeyinde bir sivilce gibi belirgin görünmesi ve genellikle kısa sürede patlamasıdır. Kuyruk sokumu bölgesinde meydana gelen kıl dönmesi ise zamanla ilerler, enfeksiyon ve kötü kokulu akıntılara yol açabilir. Kıl batması sadece bacaklarda değil, aynı zamanda koltuk altı ve kollar gibi diğer bölgelerde de görülebilir. Bu nedenle kıl dönmesi ve kıl batması sorunlarına karşı dikkatli olunmalı ve gerektiğinde uzman tıbbi yardım alınmalıdır.

Kıl Dönmesi İlaç ve Krem Kullanarak Geçer mi?

Kıl dönmesi herhangi bir cilt problemi değildir. Vücutta dökülen kıl, tüy, elbise tozu ve benzeri yabancı maddelerin kuyruk sokumu bölgesinde bir delik açıp içeri girmesi ile oluşan kapsüldür. Dolayısıyla ilaç ve kremlerin cilt altına giriş yaparak bu kapsülü yok etmesi mümkün değildir.

Referanslar:

1- Pappas, A. F., & Christodoulou, D. K. (2018). A new minimally invasive treatment of pilonidal sinus disease with the use of a diode laser: a prospective large series of patients. Colorectal Disease, 20(8), O207-O214.

2- Neşşar, G., Kayaalp, C., & Seven, C. (2004). Elliptical rotation flap for pilonidal sinus. The American journal of surgery, 187(2), 300-303.

3- Füzün, M., Bakir, H., Soylu, M., Tansug, T., Kaymak, E., & Harmancioglu, Ö. (1994). Which technique for treatment of pilonidal sinus—open or closed?. Diseases of the colon & rectum, 37, 1148-1150.

4- Kitchen, P. R. B. (1996). Pilonidal sinus: experience with the Karydakis flap. Journal of British Surgery, 83(10), 1452-1455.

5- Oram, Y., Kahraman, F., KARιNCAOĞLU, Y. E. L. D. A., & Koyuncu, E. (2010). Evaluation of 60 patients with pilonidal sinus treated with laser epilation after surgery. Dermatologic surgery, 36(1), 88-91.